[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]
ΙΖ´ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΜΕΝΗΣ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΥΝΟΔΟΣ Δ´ Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Α ΤΩΝ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΟΥΤΣΗ ΑΘΗΝΑ 2019
[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Α’ ΜΕΡΟΣ I. Προτάσεις για την Αναθεώρηση Διατάξεων του Συντάγματος, σύμφωνα με τα άρθρα 110 του Συντάγματος και 119 του Κανονισμού της Βουλής. 1. Πρόταση του Προέδρου και Βουλευτών της Κ. Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος, σύμφωνα με τα άρθρα 110 του Συντάγματος και 119 του Κανονισμού της Βουλής. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 2 Νοεμβρίου 2018 ..........................................................................5 2. Πρόταση του Προέδρου και των Βουλευτών της Κ.Ο. της Νέας Δημοκρατίας για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος, σύμφωνα με τα άρθρα 110 του Συντάγματος και 119 του Κανονισμού της Βουλής. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 14 Νοεμβρίου 2018 .....................................................................13 3. Πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για προσθήκη στην παρ. 4 του άρθρου 101 του Συντάγματος και ερμηνευτικής δήλωσης. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 18 Ιανουαρίου 2019......................................................................19 4. Πρόσθετη πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. της Νέας Δημοκρατίας για την αναθεώρηση του άρθρου 96 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 18 Ιανουαρίου 2019 .....................................................................21 5. Πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για την αναθεώρηση του άρθρου 5 παρ. 2 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 21 Ιανουαρίου 2019......................................................................23 6. Πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για την αναθεώρηση του άρθρου 101 παρ. 1 και παρ. 3 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 21 Ιανουαρίου 2019......................................................................25 7. Πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για την αναθεώρηση του άρθρου 25 παρ. 3 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 21 Ιανουαρίου 2019......................................................................27 8. Πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για την υιοθέτηση διάταξης για την προστασία των ζώων. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 21 Ιανουαρίου 2019......................................................................29 I
9. Πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για την αναθεώρηση του άρθρου 101 παρ. 4 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 21 Ιανουαρίου 2019......................................................................31 10. Πρόταση Βουλευτών της Κ.Ο. της Νέας Δημοκρατίας για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος (Γ’ Μέρος)1. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 30 Ιανουαρίου 2019......................................................................33 II. Συμπληρωματικές προτάσεις για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος μη τυπικά αποδεκτές. Α. Κοινοβουλευτικών Ομάδων: 1. Πρόταση του Προέδρου και Βουλευτών της Κ.Ο. των «ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ» για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 13 Νοεμβρίου 2018 ......................................................................39 2. Σχέδιο πρότασης του Προέδρου και Βουλευτών της Κ.Ο. «ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ» για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 20 Νοεμβρίου 2018 ......................................................................55 3. Πρόταση του Γραμματέα και Βουλευτών της Κ.Ο. του Κ.Κ.Ε. για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 30 Νοεμβρίου 2018 ......................................................................57 4. Πρόταση του Προέδρου της Κ.Ο. «ΕΝΩΣΗ ΚΕΝΤΡΩΩΝ» για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019......................................................................61 5. Προτάσεις της Κ.Ο. «ΤΟ ΠΟΤΑΜΙ» για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019......................................................................65 6. Προτάσεις της Κ.Ο. της Δημοκρατικής Συμπαράταξης (ΠΑ.ΣΟ.Κ.-ΔΗΜ.ΑΡ.) για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 18 Ιανουαρίου 2019......................................................................67 II 1. Αναλυτικός πίνακας της Αναθεωρητικής Πρότασης της Νέας Δημοκρατίας ευρίσκεται στο Παράρτημα του τόμου.
Β. Βουλευτών: 1. Πρόταση της «Νέας Ελληνικής Ορμής» για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 15 Νοεμβρίου 2018 ......................................................................73 2. Πρόταση του Βουλευτή του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. Β’ Θεσσαλονίκης, κ. Δημητρίου Μάρδα για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 22 Νοεμβρίου 2018 ......................................................................77 3. Πρόταση του ανεξάρτητου Βουλευτή Β’ Αθήνας, κ. Θεοχάρη (Χάρη) Θεοχάρη για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 7 Δεκεμβρίου 2018 .......................................................................79 4. Πρόταση του Βουλευτή Επικρατείας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Νικολάου Κοτζιά για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 8 Ιανουαρίου 2019........................................................................83 5. Πρόταση του Βουλευτή Α’ Θεσσαλονίκης του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Νικολάου Παρασκευόπουλου για την αναθεώρηση του άρθρου 25 παρ. 3 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 9 Ιανουαρίου 2019........................................................................87 6. Πρόταση του Βουλευτή Δωδεκανήσου του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. κ. Δημητρίου Γάκη για την αναθεώρηση του άρθρου 101 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 9 Ιανουαρίου 2019........................................................................89 7. Πρόταση των Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. κ.κ. Κωνσταντίνου Δουζίνα, Γεωργίου Κυρίτση, Χρήστου Καραγιαννίδη και Ιωαννέτας (Αννέτας) Καββαδία για την αναθεώρηση της παραγράφου 2 του άρθρου 5 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 9 Ιανουαρίου 2019........................................................................91 8. Πρόταση του Βουλευτή Β’ Αθήνας, του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Γεωργίου Κυρίτση για την αναθεώρηση του άρθρου 24 του Συντάγματος ή προσθήκη άρθρου για την προστασία και την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των ζώων. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 9 Ιανουαρίου 2019........................................................................93 9. Πρόταση του Βουλευτή Αρκαδίας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Γεωργίου Παπαηλιού για αντικατάσταση του άρθρου 22 παρ. 2 του Συντάγματος, στο πλαίσιο διαδικασίας αναθεώρησης του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019......................................................................95 III
10. Πρόταση του Βουλευτή Αιτωλοακαρνανίας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Παναγιώτη Κουρουμπλή, για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019......................................................................97 11. Πρόταση του Βουλευτή Κυκλάδων του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. κ. Αντωνίου Συρίγου για προσθήκη στην παράγραφο 4 του άρθρου 101 του Συντάγματος και ερμηνευτικής δήλωσης. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019......................................................................99 12. Πρόταση του Ε’ Αντιπροέδρου της Βουλής, Βουλευτή της Δημοκρατικής Συμπαράταξης (ΠΑ.ΣΟ.Κ.-ΔΗΜ.ΑΡ.), κ. Δημητρίου Κρεμαστινού για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019....................................................................101 13. Πρόταση Βουλευτή Α’ Θεσσαλονίκης του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Αλέξανδρου Τριανταφυλλίδη για την αναθεώρηση του άρθρου 108 παράγραφος 2 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019....................................................................103 14. Πρόταση της Βουλευτού Κορινθίας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κυρίας Μαρίας Θελερίτη, για την αναθεώρηση του άρθρου 101 παρ. 1 και παρ. 3 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019....................................................................105 15. Πρόταση των Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ.κ. Κωνσταντίνου Δουζίνα, Γεωργίου Κυρίτση, Ιωαννέτας (Αννέτας) Καββαδία, Χρήστου Καραγιαννίδη για την αναθεώρηση του άρθρου 5 παρ. 2 του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 10 Ιανουαρίου 2019....................................................................107 16. Πρόταση του Βουλευτή Β’ Αθήνας, της Δημοκρατικής Συμπαράταξης (ΠΑ.ΣΟ.Κ.-ΔΗΜ.ΑΡ.) κ. Γεωργίου – Δημητρίου Καρρά για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγματος. Κατατέθηκε στη Βουλή στις 15 Ιανουαρίου 2019....................................................................109 ΙIΙ. Απόφαση του Προέδρου της Βουλής (υπ’ αριθμόν 14017/8812/12-11-2018) για τη σύσταση και συγκρότηση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος. (Συνεδρίαση ΚΣΤ’/14.11.2018 της Ολομέλειας της Βουλής).................................................111 ΙV. Συζήτηση και λήψη απόφασης για τον ορισμό προθεσμίας υποβολής της Έκθεσης της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος. (Συνεδρίαση ΚΣΤ’/14.11.2018 της Ολομέλειας της Βουλής).................................................117 IV
V. Εκλογή Προεδρείου της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος (Συνεδρίαση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος την 15η Νοεμβρίου 2018) ........................................................................................................187 VI. Απόφαση της Βουλής για παράταση της προθεσμίας υποβολής της Έκθεσης της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος. (Συνεδρίαση ΝΑ’/ 9.1.2019 της Ολομέλειας της Βουλής) ..........................................................191 Β’ ΜΕΡΟΣ Ι. Πρακτικά των συνεδριάσεων της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος: Συνεδριάσεις Α’ - ΙΗ’...........................................................................................................197-726 Α. Συζήτηση επί διαδικαστικών ζητημάτων: Συνεδρίαση Α’/20.11.2018 .......................................................................................................199 Συνεδρίαση Β’/22.11.2018 .......................................................................................................209 Β. Συζήτηση θεμάτων στα οποία εντοπίζονται ευρείες συναινέσεις με βάση τις ήδη κατατεθειμένες προτάσεις των Κοινοβουλευτικών Ομάδων: άρθρα 32, 35, 62 και 86 Συντάγματος: Συνεδρίαση Β’/22.11.2018 .......................................................................................................209 ΙΙ. Συζήτηση κατά ενότητες άρθρων: 1. Συζήτηση επί των άρθρων 62 και 86 του Συντάγματος: Συνεδρίαση Γ’/27.11.2018 .......................................................................................................231 Συνεδρίαση Δ’/28.11.2018 .......................................................................................................273 2. Συζήτηση επί των άρθρων 2 και 3 του Συντάγματος: Συνεδρίαση Δ’/28.11.2018 .......................................................................................................273 Συνεδρίαση Ε’/29.11.2018 .......................................................................................................309 3. Θεματική ενότητα: «Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα», άρθρα 4 έως 25 του Συντάγματος: Συνεδρίαση ΣΤ’/3.12.2018 .......................................................................................................349 Συνεδρίαση Ζ’/5.12.2018 .........................................................................................................377 Συνεδρίαση Η’/6.12.2018.........................................................................................................431 4. Θεματική ενότητα: «Σύνταξη της Πολιτείας και του Προέδρου της Δημοκρατίας», άρθρα 28, 29 και 30 έως 49 του Συντάγματος: Συνεδρίαση Η’/6.12.2018.........................................................................................................431 V
Συνεδρίαση Θ’/11.12.2018.......................................................................................................449 Συνεδρίαση Ι’/12.12.2018.........................................................................................................475 5. Θεματική ενότητα: «Βουλή» και «Κυβέρνηση», άρθρα 51 έως 85 του Συντάγματος: Συνεδρίαση ΙΑ’/19.12.2018 ......................................................................................................501 Συνεδρίαση ΙΒ’/20.12.2018 ......................................................................................................529 6. Θεματική ενότητα: «Δικαστική Εξουσία», «Διοίκηση», «Ειδικές Τελικές και Μεταβατικές Διατάξεις», άρθρα 87 έως ακροτελεύτιο του Συντάγματος: Συνεδρίαση ΙΓ’/8.1.2019 ..........................................................................................................561 Συνεδρίαση ΙΔ’/9.1.2019 ..........................................................................................................591 Συνεδρίαση ΙΕ’/10.1.2019 ........................................................................................................621 7. Συζήτηση συμπληρωματικών και τυπικά αποδεκτών προτάσεων για την Αναθεώρηση του Συντάγματος που υποστηρίζονται από πενήντα Βουλευτές: Συνεδρίαση ΙΣΤ’/18.1.2019 ......................................................................................................655 Συνεδρίαση ΙΖ’/28.1.2019 ........................................................................................................671 ΙV. Ψηφοφορία επί των προτάσεων για την Αναθεώρηση του Συντάγματος: Συνεδρίαση ΙΗ’/30.1.2019.............................................................................................................691 V. Ανακοίνωση κατάθεσης της Έκθεσης της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος (Κατάθεση στην Ολομέλεια της Βουλής ΞΘ’/5.2.2019) ..........................................................727 VI. Έκθεση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος.....................................................731 Α. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΓΕΝΙΚΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ Α.1. Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή του ΣΥΡΙΖΑ, κ. Γεωργίου Κατρούγκαλου, Αναπληρωτή Υπουργού Εξωτερικών ......................................................................................739 Α.2. Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή της Νέας Δημοκρατίας, κ. Κωνσταντίνου Τασούλα .......................................................................................................769 Α.3. Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή της Δημοκρατικής Συμπαράταξης ΠΑ.ΣΟ.Κ. – ΔΗΜ.ΑΡ., κ. Ανδρέα Λοβέρδου ............................................................................807 Α.4. Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή του Λαϊκού Συνδέσμου – Χρυσή Αυγή, κ. Χρήστου Παππά ...................................................................................................................843 Α.5. Εισήγηση του Γενικού και του Ειδικού Εισηγητή του Κ.Κ.Ε., κ.κ. Ιωάννη Γκιόκα και Ιωάννη Δελή ........................................................................................853 Α.6. Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή των Ανεξαρτήτων Ελλήνων, κ. Κωνσταντίνου Κατσίκη.........................................................................................................873 Α.7. Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή του Ποταμιού, κ. Γεωργίου Μαυρωτά........................887 VI
Α.8. Εισήγηση του Γενικού Εισηγητή της Ένωσης Κεντρώων, κ. Μάριου Γεωργιάδη ..............................................................................................................905 Β. ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΩΝ Β.1. Εισήγηση του Ειδικού Εισηγητή του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Γεωργίου Παπαφιλίππου.................923 Β.2. Εισήγηση του Ειδικής Εισηγήτριας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Αθανασίας Αναγνωστοπούλου ............................................................................................929 Β.3. Εισήγηση του Ειδικής Εισηγήτριας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Αναστασίας Χριστοδουλοπούλου .......................................................................................935 Β.4. Εισήγηση του Ειδικού Εισηγητή του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Νικολάου Ξυδάκη ............................943 Β.5. Εισήγηση του Ειδικού Εισηγητή του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Αντωνίου Συρίγου............................953 Β.6. Εισήγηση του Ειδικής Εισηγήτριας του ΣΥ.ΡΙΖ.Α., κ. Παναγιώτας Κοζομπόλη.............963 Β.7. Εισήγηση του Ειδικού Εισηγητή του Δημοκρατικής Συμπαράταξης (ΠΑ.ΣΟ.Κ.-ΔΗΜ.ΑΡ.), κ. Θεοδώρου Παπαθεοδώρου ...............................................................75 Γ. Εισήγηση της Επιτροπής προς την Ολομέλεια της Βουλής επί των αναθεωρητέων και μη διατάξεων του Συντάγματος ........................................................................................999 Γ’ ΜΕΡΟΣ Ευρετήριο των πρακτικών των συνεδριάσεων της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος: Ι. Ευρετήριο Θεματικό................................................................................................................1029 ΙΙ. Ευρετήριο Ομιλητών ............................................................................................................. 1041 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Αναλυτικός πίνακας Αναθεωρητικής Πρότασης της Νέας Δημοκρατίας ...............................1045 VII
[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]
ΜΕΡΟΣ Α΄ I. Προτάσεις για την Αναθεώρηση Διατάξεων του Συντάγματος, σύμφωνα με τα άρθρα 110 του Συντάγματος και 119 του Κανονισμού της Βουλής. II. Συμπληρωματικές προτάσεις για την Αναθεώρηση Διατάξεων του Συντάγματος μη τυπικά αποδεκτές: Α. Κοινοβουλευτικών Ομάδων. Β. Βουλευτών. III. Απόφαση του Προέδρου της Βουλής για τη σύσταση και συγκρότηση της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος. IV. Συζήτηση και λήψη απόφασης για τον ορισμό προθεσμίας υποβολής της Έκθεσης της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος. V. Εκλογή Προεδρείου της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος. VI. Παράταση της προθεσμίας υποβολής της Έκθεσης της Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγματος.
[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ, ΣΥΜΦΩΝΑΜΕ ΤΑΑΡΘΡΑ 110 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ 119 ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ
[ΛΕΥΚΗ ΣΕΛΙΔΑ]
ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚH EΚΘΕΣΗ στην πρόταση του Προέδρου και Βουλευτών της Κ.Ο. του ΣΥ.ΡΙΖ.Α. για την αναθεώρηση διατάξεων του Συντάγµατος, σύµφωνα µε τα άρθρα 110 του Συντάγµατος και 119 του Κανονισµού της Βουλής Προς τη Βουλή των Ελλήνων A. ΓΕΝΙΚΑ Η συνταγµατική αναθεώρηση συνιστά κεντρική στιγµή στη λειτουργία του πολιτεύµατος, ειδικά προκειµένου για αυστηρά Συντάγµατα, όπως το ελληνικό. Αποσκοπεί όχι µόνο να διορθώσει ατέλειες, αστοχίες και δυσλειτουργίες ως προς την εφαρµογή του Συντάγµατος, αλλά κυρίως να απαντήσει σε κρίσιµα ερωτήµατα ως προς την κατεύθυνση που πρέπει να πάρει το πραγµατικό Σύνταγµα, η εφαρµογή του συνταγµατικού κειµένου στην πολιτική πράξη. Η καθαρή έξοδος από τα Μνηµόνια τον Αύγουστο του 2018 και η µετάβαση σε µια νέα ιστορική φάση, µας υποχρεώνει να αφοσιωθούµε στις µεγάλες θεσµικές τοµές και µεταρρυθµίσεις µε στόχο την ενίσχυση του κοινοβουλευτισµού, την εµβάθυνση της δηµοκρατίας, την προώθηση της ισότητας και της ισονοµίας, την προστασία των κοινωνικών δικαιωµάτων, τον απαραίτητο θεσµικό εκσυγχρονισµό. Μια προσπάθεια που εκκινήσαµε ήδη από το 2015, ενισχύοντας την κοινοβουλευτική διαδικασία και προχωρώντας σε σειρά θεσµικών παρεµβάσεων, παρά τους γνωστούς και µεγάλους περιορισµούς που δηµιουργούσε η συνθήκη της αυστηρής επιτροπείας. Ψηφίσαµε την απλή αναλογική ως εκλογικό σύστηµα στις βουλευτικές και αυτοδιοικητικές εκλογές, αλλάζοντας τους όρους αντιπροσώπευσης και κατοχυρώνοντας, όχι µόνο την τυπική, αλλά και την ουσιαστική ισότητα της ψήφου. Καταθέσαµε και ψηφίσαµε σειρά νοµοθετηµάτων για τη διεύρυνση των ελευθεριών και την κατοχύρωση νέων κοινωνικών και πολιτικών δικαιωµάτων, κάνοντας βήµατα προς την κατεύθυνση της πραγµατικής ισότητας των πολιτών ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, χρώµατος ή σεξουαλικού προσανατολισµού. Καταργήσαµε την πολιτική επιστράτευση των απεργών. Αποκαταστήσαµε τις συλλογικές διαπραγµατεύσεις. Όλα αυτά ήταν βήµατα θεσµικής προόδου, εκδηµοκρατισµού και απόκρισης σε πραγµατικά κοινωνικά και λαϊκά αιτήµατα. Η αναθεώρηση του Συντάγµατος όµως δεν συγκεφαλαιώνει απλώς, αλλά προωθεί περαιτέρω, ώριµες και αναγκαίες προοδευτικές τοµές, τόσο για την αποκατάσταση της εµπιστοσύνης των πολιτών στο πολιτικό µας σύστηµα, όσο όµως και για την εµβάθυνση της δηµοκρατίας και της λαϊκής κυριαρχίας. Βασικός στόχος της αναθεώρησης, είναι να απαντήσουµε στις µεγάλες προκλήσεις που αντιµετωπίζει σήµερα η δηµοκρατία και το κοινοβουλευτικό σύστηµα. Αλλά και στις προκλήσεις και τους κινδύνους που επιφυλάσσει η ανεξέλεγκτη κυριαρχία των αγορών, η ανεξέλεγκτη κυριαρχία του νεοφιλελευθερισµού στις σύγχρονες κοινωνίες. Από τη µια µεριά, η οικονοµική κρίση έφερε στο προσκήνιο τις χρόνιες παθογένειες του ελληνικού κράτους. Μιας οργάνωσης -µη οργάνωσης- που δεν ήταν αποτέλεσµα της δήθεν ανεπάρκειας των κυβερνήσεων της µεταπολίτευσης. Αλλά αντίθετα, αποτελούσε πολιτική επιλογή. Καθώς το οργανωτικό και διοικητικό χάος ήταν τελικά µια τεχνολογία εξουσίας. Ήταν η προϋπόθεση: • για την αναπαραγωγή σχέσεων εξάρτησης των πολιτών από το πολιτικό προσωπικό, • τη δηµιουργία, τη συντήρηση και τη συγκάλυψη εστιών διαφθοράς από τη βάση µέχρι τις κορυφές του διοικητικού µηχανισµού, • για την ανοχή, σε τελική ανάλυση, της γενικευµένης φοροδιαφυγής που λειτούργησε και ως καταλύτης για την ηγεµονία του νεοφιλελευθερισµού. Από την άλλη, όµως, η µνηµονιακή συνθήκη έθεσε και νέα ερωτήµατα. Έφερε στο προσκήνιο µε ένταση, λαϊκά αιτήµατα για την υπεράσπιση της ίδιας της δηµοκρατίας. Και τέλος, µας υπενθύµισε πόσο απροστάτευτη µπορεί να είναι η πολιτεία και ο κοινοβουλευτισµός από την ενίσχυση υπερεθνικών, κρατικών και ιδιωτικών µηχανισµών που κινούνται έξω από το πλαίσιο του λαϊκού ελέγχου. Τα προγράµµατα δηµοσιονοµικής προσαρµογής, έπληξαν τον πυρήνα της οικονοµικής κυριαρχίας της χώρας µας. Απαξίωσαν θεσµούς αντιπροσώπευσης και πολιτικούς φορείς. Διέρρηξαν την εµπιστοσύνη των πολιτών, όχι µόνο στο πολιτικό σύστηµα, αλλά και στην ίδια τη δηµοκρατία. Και όλα αυτά συνέβησαν σε συνθήκες µετασχηµατισµών του κράτους, των θεσµών και των δοµών του. Μετασχηµατισµών που έχουν ήδη οδηγήσει σε ενίσχυση µηχανισµών, των οποίων η εξουσία δεν πηγάζει από τη λαϊκή βούληση αλλά από µια δήθεν αντικειµενική τεχνική γνώση που υποτίθεται πως κατέχουν. Μια γνώση που είναι στην πραγµατικότητα η άλλη όψη µιας εξουσίας. Πρόκειται εδώ, για την κυριαρχία της τεχνοκρατικής ιδεολογίας που υψώνει σινικά τείχη µεταξύ του λαού και των εκπροσώπων του από τη µια και των πολλαπλών πλέον κέντρων λήψης των αποφάσεων από την άλλη. Και πρέπει να κατανοήσουµε τόσο την ιδεολογία αυτή, όσο και τους µετασχηµατισµούς που προκαλεί. Με κυριότερο από αυτούς, τη διαρκή αφαίρεση πεδίων από τη ύλη της δηµοκρατικής πολιτικής σύγκρουσης. Έτσι, κρατικοί µηχανισµοί, ιδιωτικοί φορείς, υπερεθνικοί οργανισµοί, ανεξάρτητες αρχές, αποκτούν συχνά όχι µόνο τη δυνατότητα να ασκούν πειθαρχικές λειτουργίες αλλά και να επιβάλουν πολιτικές που παρουσιάζονται µάλιστα ως µονόδροµος, ως αναγκαιότητες. Μέσα σε αυτή τη µεταδηµοκρατική συνθήκη, είµαστε υποχρεωµένοι να προωθήσουµε µέτρα και συνταγµατικές ρυθµίσεις ενίσχυσης τόσο του Κοινοβουλίου, όσο όµως και του ελέγχου που αυτό ασκεί, τόσο στις εκάστοτε κυβερνήσεις, όσο όµως, και στις τεχνοκρατικές δοµές που ασκούν εν τέλει εξουσία. Μέτρα δηλαδή που θα ενισχύουν τις λειτουργίες, η εξουσία των οποίων πηγάζει απευθείας και άρα ελέγχεται απευθείας, από το λαό. Αλλά και µέτρα που θα ενισχύουν τη λαϊκή συµµετοχή. Την απευθείας συµµετοχή των πολιτών στην πολιτική ζωή αλλά και τη λήψη των αποφάσεων από τους ίδιους τους πολίτες. Στο πλαίσιο λοιπόν αυτό προτείνουµε: Την καθιέρωση παγίως, αναλογικού εκλογικού συστήµατος, αλλά και την ταυτόχρονη καθιέρωση της εποικοδοµητικής ψήφου δυσπιστίας. Η εποικοδοµητική ψήφος δυσπιστίας αποτελεί το θε5
σµό, σύµφωνα µε τον οποίο πρόταση δυσπιστίας δεν µπορεί να γίνει δεκτή από το Κοινοβούλιο, παρά µόνο υπό την προϋπόθεση ότι υπερψηφίζεται ταυτόχρονα και νέος Πρωθυπουργός. Και τούτο φυσικά, δεν δηµιουργεί µόνο συνθήκες πολιτικής σταθερότητας, καθώς διευκολύνει τη συνέχεια των Κυβερνήσεων και δυσκολεύει την πρόωρη λήξη της κοινοβουλευτικής περιόδου. Ταυτόχρονα δηµιουργεί και τους όρους εκείνους για τετραετείς πολιτικούς κύκλους, πέρα και έξω από τακτικισµούς και σχεδιασµούς εξωθεσµικών πολιτικών κέντρων. Και είναι αλήθεια ότι το µέτρο αυτό είναι ένα µέτρο που ισχυροποιεί την εκάστοτε Κυβέρνηση. Είναι λοιπόν γι’αυτόν το λόγο, που δεν µπορεί να νοηθεί και να λειτουργήσει, παρά µόνο σε συνδυασµό µε την υποχρέωση για εφαρµογή ενός αναλογικού εκλογικού συστήµατος, ενός εσωτερικού δηλαδή στον κοινοβουλευτισµό, εξισορροπητικού µηχανισµού. Πρόκειται εδώ για ένα εσωτερικό και µάλιστα δηµοκρατικό αντίβαρο της ισχυροποίησης της Κυβέρνησης. Στο ίδιο πλαίσιο της ανάγκης για σταθερότητα της Κυβέρνησης, αλλά και σεβασµού της λαϊκής βούλησης σε συνθήκες διάχυσης των πολιτικών εξουσιών, εντάσσεται και η πρόταση που αποτρέπει τη διάλυση του Κοινοβουλίου µε αφορµή την αδυναµία εκλογής Προέδρου της Δηµοκρατίας µε αυξηµένη πλειοψηφία από το Κοινοβούλιο. Επίσης εντός της ίδιας λογικής, εντάσσεται και η πρόταση για την υποχρέωση ο Πρωθυπουργός να είναι απαραιτήτως αιρετός από τον ελληνικό λαό, δηλαδή εκλεγµένος βουλευτής. Μια πρόταση που λαµβάνει υπόψη της την πολιτική εµπειρία που αντλήσαµε από τα χρόνια της κρίσης, ώστε να µην επαναληφθούν έκτακτες πολιτικές καταστάσεις µε διορισµούς Πρωθυπουργών, που δεν έχουν περάσει από τη βάσανο της λαϊκής ψήφου. Άλλο ένα µέτρο που αφορά την αρχιτεκτονική των θεσµών είναι και η υποχρέωση, νέες ανεξάρτητες αρχές να ιδρύονται µόνο µε αυξηµένη πλειοψηφία των 3/5 του όλου αριθµού των βουλευτών. Διότι ο αστόχαστος πολλαπλασιασµός τους, έχει οδηγήσει σήµερα σε θεσµικούς λαβυρίνθους. Αν η ενίσχυση του Κοινοβουλίου όµως και της εκλεγµένης Κυβέρνησης αποτελεί τον έναν πόλο της πρότασής µας, η ενίσχυση της λαϊκής παρέµβασης αποτελεί τον άλλο. Και τούτο φυσικά, συναρτάται επίσης µε την εµπειρία των προγραµµάτων προσαρµογής, την κρίση αντιπροσώπευσης που πυροδότησαν και τις λαϊκές κινητοποιήσεις που ξέσπασαν, ιδίως στην αρχή της κρίσης. Το κίνηµα των πλατειών, στις αρχές της οικονοµικής κρίσης, πέραν του θυµού και της οργής απέναντι στις πολιτικές της σκληρής λιτότητας, έθεσε στην ηµερήσια διάταξη και ένα καίριο ερώτηµα που αφορά τα όρια της αντιπροσώπευσης. Έθεσε το αίτηµα για απευθείας συµµετοχή του λαού στη διαµόρφωση της πολιτικής και των κρίσιµων αποφάσεων. Απαίτησε να µην είναι ο λαός παρατηρητής των εξελίξεων όσο θα διαρκεί η τετραετία µεταξύ δύο εκλογικών αναµετρήσεων. Και ο λαός αποτελεί για µας τη βασική εγγύηση τήρησης της δηµοκρατικής αρχής. Επειδή είµαστε µε τη δηµοκρατία και όχι µε την αριστοκρατία, επιµένουµε να την υπερασπιζόµαστε, ακόµη και όταν θεωρούµε ότι η πλειοψηφία δεν παίρνει τις αποφάσεις που εµείς επιθυµούµε. Γι’ αυτό προτείνουµε την κατοχύρωση του δικαιώµατος για διενέργεια δηµοψηφίσµατος µε λαϊκή πρωτοβουλία, είτε για κρίσιµο εθνικό θέµα είτε για ψηφισµένο νοµοσχέδιο, αλλά και τη θεσµοθέτηση της λαϊκής νοµοθετικής πρωτοβουλίας. Μέτρα δηλαδή που φέρνουν το λαό, αλλά και την πολιτική, το διάλογο, τη διαφωνία, την αντιπαράθεση πολιτικών σχεδίων στο προσκήνιο. Διότι έτσι συγκροτούνται οι ισχυρές δηµοκρατίες, όταν εµπιστεύονται και όχι όταν φοβούνται τη λαϊκή κρίση. Θα πρέπει όµως να αντιµετωπιστούν και οι παθογένειες της οργάνωσης του κράτους, που αποτέλεσαν και µια από τις βασικές αιτίες της κρίσης, που δεν ήταν µόνο οικονοµική αλλά ήταν και θεσµική. Παθογένειες όπως η διαφθορά και η διαπλοκή της πολιτικής µε την οικονοµική εξουσία, αλλά και η απαράδεκτη ισχύουσα ανισότητα στην ποινική µεταχείριση όλων των πολιτών. Διότι η παρούσα συνταγµατική διαµόρφωση, δηµιουργεί στην πραγµατικότητα µια κάστα, την κάστα του πολιτικού προσωπικού και οργανώνει θεσµικά το πελατειακό κράτος και το κράτος των προνοµίων σε ειδικές κατηγορίες πολιτών. Βεβαίως, πρέπει να ληφθεί υπόψη και η ανάγκη προστασίας των αντιπροσώπων του λαού κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, χωρίς όµως να γίνεται ανεκτή η θεσµική κατοχύρωση της ασυδοσίας και της ατιµωρησίας. Επίσης, είναι ώρα για την τροποποίηση των διατάξεων που αφορούν τη βουλευτική ασυλία, ώστε αυτή να καλύπτει επίσης αποκλειστικά τα αδικήµατα που τελούνται κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Και ακόµα, προτείνουµε να αναµετρηθούµε µε την αντίληψη που δεν τιµά το πολιτικό σύστηµα και τους πολιτικούς, τη διαδεδοµένη αντίληψη των πολιτών, δυστυχώς, ότι η πολιτική είναι επάγγελµα και µάλιστα για ορισµένους επικερδές, και όχι προσφορά. Γι’ αυτό και προτείνουµε να προβλεφθεί όριο θητειών για τους βουλευτές, ώστε να µην δηµιουργούνται όροι συναλλαγής µε το εκλογικό σώµα. Ένα από τα κεντρικά θέµατα που οφείλει να θίξει η συνταγµατική αναθεώρηση είναι το θέµα των σχέσεων Εκκλησίας και Κράτους. Η Πολιτεία, ο πολιτικός κόσµος, η Εκκλησία, οι πολίτες αλλά και οι πιστοί, έχουν σήµερα την ωριµότητα, τη σωφροσύνη και την ευαισθησία να αποδεχτούν τον εξορθολογισµό των σχέσεων αυτών. Και εκτιµούµε ότι µπορεί να διαµορφωθούν ευρείες συναινέσεις, ώστε να περάσουµε σε µια νέα εποχή στις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας. Έχει έρθει λοιπόν ο καιρός, ώστε να κατοχυρωθεί ρητά στο Σύνταγµα η θρησκευτική ουδετερότητα του ελληνικού κράτους, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται κανονιστικά και πρακτικά. Και αυτό είναι ένα σηµαντικό βήµα για τον εκσυγχρονισµό και τη φιλελευθεροποίηση του Συντάγµατός µας. Ο τελευταίος άξονας των προτάσεών µας, αφορά την ενίσχυση της προστασίας των κοινωνικών δικαιωµάτων. Πρέπει να αντιµετωπισθεί η επίθεση στα κοινωνικά δικαιώµατα, η οποία ιδιαίτερα τα χρόνια των µνηµονίων αλλά και πριν από αυτά, ήταν ταυτισµένη µε το νεοφιλελευθερισµό. Πρέπει να αναστραφεί η απαξίωση του δικαιώµατος στην εργασία, η απορρύθµιση της αγοράς εργασίας, η αποδυνάµωση της προστασίας των κοινών αγαθών, η συνταγµατική αφωνία για κρίσιµα πεδία του κοινωνικού κράτους. 6
Και από την πρώτη στιγµή αυτής της µακρόχρονης διαδικασίας του διαλόγου είχαµε διακηρύξει τη βούλησή µας για ένα Σύνταγµα: • Που θα προστατεύει δηµόσια αγαθά, όπως το νερό και την ηλεκτρική ενέργεια από την επέλαση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. • Που θα κατοχυρώνει εµφατικά την προστασία της εργασίας και των εργαζοµένων. • Που θα αναγνωρίζει την αποκλειστική αρµοδιότητα των κοινωνικών εταίρων να ορίζουν τον κατώτατο µισθό. • Που θα ενισχύει τις κρατικές εγγυήσεις για καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας σε όλους τους πολίτες. Βεβαίως, όλες αυτές οι προτάσεις, αντανακλούν τις δικές µας ιδεολογικές επιλογές, αλλά είναι και θέσεις που ανταποκρίνονται στις πραγµατικές ανάγκες, τις αγωνίες της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και στις προσδοκίες των πολιτών από το πολιτικό σύστηµα. Η πρότασή µας επιδιώκει τις συναινέσεις, εκεί που είναι δυνατές. Περιλαµβάνει αρκετές από τις προτάσεις Αναθεώρησης της Νέας Δηµοκρατίας του 2014, αλλά και από τα σηµεία αναθεώρησης που πρότεινε πρόσφατα το ΚΙΝΑΛ. Μαζί µε άλλες, βεβαίως, που αποτελούν το δικό µας πολιτικό και ιδεολογικό στίγµα, όπως κάθε πολιτική δύναµη έχει το δικαίωµα -και την υποχρέωση- να καταθέτει στον κοινοβουλευτικό διάλογο. Θα επιδιώξουµε συναινέσεις, όχι µόνον ως προς τον κατάλογο των άρθρων που θα αναθεωρηθούν, αλλά και ως προς την κατεύθυνση της αναθεώρησής τους. Διότι, όπως έκρινε και η απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου 11/2003, θεωρούµε ότι, τόσο η αρχική µας πρόταση όσο και η τελική απόφαση της Ειδικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Αναθεώρησης του Συντάγµατος θα πρέπει να προσδιορίζει δεσµευτικά και το περιεχόµενο των αναθεωρητέων άρθρων. Η πρότασή µας περιλαµβάνει τους εξής επιµέρους άξονες, µε σκοπό την πλήρη επαναθεµελίωση του πολιτεύµατος σε δηµοκρατικότερη και προοδευτική βάση: ΑΞΟΝΑΣ 1 ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ - ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ 1. Ενίσχυση της πολιτικής νοµιµοποίησης των βουλευτών. Περιορισµός θητείας βουλευτών - Ασυλία. 2. Λειτουργία της Κυβέρνησης - Κατάργηση ποινικών προνοµίων υπουργών. Εποικοδοµητική πρόταση δυσπιστίας. Ποινική ευθύνη Υπουργών. 3. Εκλογικό Σύστηµα. Καθιέρωση αναλογικού εκλογικού συστήµατος - Ρύθµιση ψήφου οµογενών. 4. Ανεξάρτητες αρχές. ΑΞΟΝΑΣ 2 ΔΙΑΚΡΙΤΟΤΗΤΑ ΚΡΑΤΟΥΣ - ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ 1. Αναγνώριση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους. 2. Πολιτικός όρκος. ΑΞΟΝΑΣ 3 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ - ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΘΕΣΜΩΝ ΑΜΕΣΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ 1. Κύρωση διεθνών συνθηκών µεταβίβασης κυριαρχίας µε δηµοψήφισµα. 2. Δηµοψηφίσµατα µε λαϊκή πρωτοβουλία. ΑΞΟΝΑΣ 4 ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ «ΚΟΙΝΩΝ» 1. Θωράκιση των κοινωνικών δικαιωµάτων στην εργασία, την υγεία, την πρόνοια και την κοινωνική ασφάλιση. 2. Προστασία εργαζοµένων από διακρίσεις λόγω ηλικίας. 3. Κατοχύρωση των συλλογικών συµβάσεων εργασίας. B. ΕΙΔΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. Άρθρο 3 Προτείνουµε την αναδιατύπωση και τον εκσυγχρονισµό του άρθρου 3, προκειµένου να κατοχυρωθεί ρητά η θρησκευτική ουδετερότητα του κράτους, µε διατήρηση πάντως, για ιστορικούς και πραγµατολογικούς λόγους, της αναγνώρισης της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως επικρατούσας θρησκείας. Με την πρότασή µας το άρθρο 3 συµπτύσσεται σε µία παράγραφο. Προτάσσεται η διακήρυξη ότι, η Ελληνική Πολιτεία είναι θρησκευτικά ουδέτερη και ακολουθεί η αναγνώριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως επικρατούσας θρησκείας. Για την οποία διευκρινίζεται περιγραφικά, για ιστορικούς λόγους, ότι είναι δογµατικά ενωµένη µε το Οικουµενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως και τις άλλες ορθόδοξες εκκλησίες, τηρεί τους αποστολικούς και συνοδικούς κανόνες και την εκκλησιαστική παράδοση, είναι αυτοκέφαλη και διοικείται σύµφωνα µε τον Καταστατικό Χάρτη της, τον Πατριαρχικό Τόµο του 1850 και τη Συνοδική Πράξη του 1928. Διευκρινίζεται επίσης ότι, δεν θίγεται το εκκλησιαστικό καθεστώς της Κρήτης και των Δωδεκανήσων. Κατά τα λοιπά, από τη διάταξη απαλείφονται οι θεολογικού χαρακτήρα αναφορές, όπως και η αναφορά στα όργανα διοίκησης της Εκκλησίας, ως ασύµβατες µε την καθιέρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας, και καταργείται η σηµερινή παράγραφος 3, σχετικά µε το κείµενο της Αγίας Γραφής. Το άρθρο συµπληρώνεται από ερµηνευτική δήλωση, µε την οποία διευκρινίζεται ότι, ο όρος «επικρατούσα θρησκεία» δεν αποτελεί αναγνώριση επίσηµης κρατικής θρησκείας και, κυρίως, δεν συνεπάγεται δυσµενείς συνέπειες σε βάρος άλλων θρησκευµάτων και γενικότερα στην απόλαυση του δικαιώµατος της θρησκευτικής ελευθερίας. 2. Άρθρα 13 παρ. 5, 33 παρ. 2 και 59 παρ. 1 και 2 Προτείνουµε την προσθήκη εδαφίων στην παράγραφο 5 του άρθρου 13, προκειµένου να κατοχυρωθεί συνταγµατικά ο πολιτικός όρκος, ως έκφραση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους, σε εναρµόνιση προς την 7
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz